Παρασκευή 9 Απριλίου 2021

Sebastian Barry: Μέρες δίχως Τέλος

 

Δύο σημαντικά γεγονότα του δεύτερου μισού του 18ου αιώνα στην Αμερικανική ΄Ηπειρο, η συστηματική εξόντωση των Ινδιάνων και ο Εμφύλιος, ξετυλίγονται με λυρική γραφή μέσα στο βιβλίο του Σεμπάστιαν Μπαρρυ, Μέρες δίχως Τέλος.  Η ιστορία βρίσκεται στο βάθος της αφήγησης, δεν πρόκειται για ιστορικό μυθιστόρημα, ενώ σε πρώτο πλάνο κινούνται οι ανθρώπινες σχέσεις και προσδοκίες, τα βιώματα και οι εντυπώσεις που χαράσσονται στις ζωές και τις ψυχές των ηρώων. 

Το διάστημα από 1815 έως 1850 χαρακτηρίζεται  από ένα συνεχές ρεύμα αποίκων, κυρίως Ευρωπαίων, Ιρλανδών κυνηγημένων από την πείνα και την Αγγλική κυβέρνηση του Κρόμγουελ,  προς την Αμερικανική ΄Ηπειρο.   Στη συνέχεια τα χρόνια 1861-1865 παρακολουθούμε άφωνοι τον αμερικανικό εμφύλιο. Οι πολιτείες του νότου αποσχίζονται με τελική επικράτηση του Βορρά

 

  1. Ο συγγραφέας αφηγείται με πρωτοπρόσωπη αφήγηση  την ιστορία του Τόμας μακ  Νάλτυ συνομιλώντας με τον αναγνώστη.  ΄Ένα ταξίδι που ξεκινάει στο Σλάιγκο της Ιρλανδίας μέχρι τη Βοστώνη και από εκεί στη δυτική Αμερική για  να επιστρέψει στο Νότο, στη συνέχεια στο Βορρά και μετά πάλι στο νότο με τελευταίο σταθμό το Βορρά.  ΄Ένα ταξίδι στην Αμερικάνικη Ιστορία  του 2ου μισού του 19ου αιώνα.
  2. Στη βιαιότητα και τη φρίκη του πολέμου αντιπαραβάλλει με απλότητα και αισιοδοξία την ομορφιά της ζωής και της φύσης.  Αυτό που με γοήτευσε στο βιβλίο είναι ο τρόπος που χρησιμοποιεί τη φύση για να εκφράσει περιστάσεις και συνθήκες.  Δεν αρκεί το ότι υπήρχε σιωπή  στο στράτευμα, υπήρχε σιωπή στα δέντρα, στον ουρανό, στο φεγγάρι, τόση ήταν η σιωπή κ.α. Χρησιμοποιεί τη φύση, τα δέντρα, τα βουνά, το φεγγάρι, τον ήλιο, τη βροχη για να δώσει ένταση και συναίσθημα στα γεγονότα.    Πόση ομορφιά μπορεί να χωρέσει στη φρίκη του πολέμου; Για τον Τόμας μακ Νάλτυ χωράει η ομορφιά της φιλίας, του έρωτα και της οικογένειας, η ομορφιά του δάσους και η σιωπή της νύχτας, ο Θεός πανταχού παρών αλλά και πανταχού απών, η προδοσία και η μεταμέλεια. Η γραφή του χαρακτηρίζεται από λιτότητα, οικειότητα.  Δεν θα μακρηγορήσω λέει. Το χιούμορ σε συνδυασμό με τις μεταφορές και τις προσωποποιήσεις κάνουν την ανάγνωση ευχάριστη, λες και ο ήρωας αντιμετωπίζει τα πάντα με αφέλεια, αν είναι σαφής και γνώριμη η σοβαρότητα των καταστάσεων .  Αφοπλιστική ειλικρίνεια και ελαφρότητα.  Αστειεύεται με τα σοβαρά θέματα διότι δεν αντέχει να τα εκθέσει σε όλη τους τη σοβαρότητα.. Δε γίνεται δραματικός και δεν δημιουργεί συναισθηματική φόρτιση, επομένως δεν υπάρχει ταύτιση με ήρωες
  3. Εξομολογείται στον αναγνώστη τα μυστικά της ψυχής του.   Ανακαλύπτει τον εαυτό του και τον αποκαλύπτει σταδιακά., αισθάνεται γυναίκα εγκλωβισμένη σε αντρικό σώμα, το αποδέχεται με απλότητα και έτσι το αποδέχονται και οι άλλοι. Ενώ ο Τόμας μακ Νάλτυ επιχειρεί την αυτή την αυτοβιογραφική του απόπειρα, όπως την ονομάζει στη σελίδα 16 ξεχειλίζει από χιούμορ, κάποιες φορές και ειρωνεία. Δεν διστάζει να εκθέσει από την πρώτη στιγμή τον εαυτό του σαν Ιρλανδό σελ. 36.   Οι προτάσεις είναι κοφτές, γεμάτες ένταση και συναίσθημα. Ο συγγραφέας με  απλότητα στη γλωσσική του έκφραση και καθαρή σκέψη  παρατηρεί, φιλοσοφεί, αισθάνεται, μοιράζεται. 
  4.  Η αφήγηση εκτυλίσσεται σε μια περίοδο της ιστορίας που η ανθρώπινη ζωή δεν είχε καμιά αξία, εικόνες γουέστερν ξεπηδούν στο μυαλό του αναγνώστη. Ο Λίνκολν αναφέρεται σαν ένας δικός του άνθρωπος, που νοιάζεται ή δεν νοιάζεται για τον ίδιον  ανάλογα με την περίπτωση.      Ιρλανδοί και άλλοι μετανάστες πολεμούν για τους άποικους σε βάρος των Ινδιάνων
  5. Πρωταγωνιστές της ιστορίας οι απλοί στρατιώτες που πολέμησαν για ένα σκοπό που δεν ήταν δικός τους, αλλά το έκαναν από καθήκον και υπακοή. Ειδικά το ζευγάρι των πρωταγωνιστών είναι ο ένας Ιρλανδός και ο άλλος με ινδιάνικο αίμα, στην ουσία οι περιθωριακοί αυτής της χώρας..  Η εμπειρία μεταφέρεται με τρόπο που ενσωματώνεται από τον αναγνώστη, ο οποίος καθηλωμένος βλέπει τους μαύρους κρεμασμένους μετά το τέλος του εμφύλιου, ακούει τους καβαλάρηδες να φτάνουν πριν τους δει.  Ο ήρωας αναρωτιέται για την ευθύνη του στρατιώτη μπροστά στην εκδίκηση , για  το δικαίωμα στον πόλεμο , για το συναίσθημα της άγριας χαράς  όταν σκοτώνεις.   Αναρωτιέται αν οι στρατιώτες είναι  στρατός εγκληματίες (σελ. 176).  Παρακολουθούμε τις εκτελέσεις των μαύρων  από τους Νότιους με φρίκη όπως διαβάσαμε την εκτέλεση των Εβραίων στο  Μπάμπι Γιαρ
  6. Ο Θεός κυριαρχεί στο βιβλίο, τον επικαλείται ο Τόμας άλλοτε θυμώνει μαζί του άλλοτε αναδεικνύει το μεγαλείο του.
  7. Σκοτώνει τον αγαπημένο του φίλο χωρίς να διστάσει για να προστατέψει το ιδανικό της ζωής που έχει πλάσει, μια ζωή με τον Τζών Κόουλ και την Γουινόνα.  Τι καθορίζει τις σχέσεις των ανθρώπων;  Η  φιλία, η οικογένεια, ο στρατός, η πατρίδα, ή οι περιστάσεις και οι συνθήκες που δημιουργούνται;
  8.  Η Γουινόνα είναι ένα κορίτσι που προσαρμόζεται σε όλες τις καταστάσεις αποδεχόμενη την εξέλιξη της ζωής, με σοφία και προθυμία.  Εκτιμά την καλοσύνη και την ανταποδίδει.  Η Γουινόνα που συνδέει τους δύο κόσμους. Η βασίλισσα αυτής της χώρας 
  9. Είναι ένα βιβλίο που δεν προϋποθέτει γνώση της ιστορίας ούτε και είναι απαραίτητη για να  απολαύσει ο αναγνώστης την αφήγηση.  Μπορεί όμως να τον οδηγήσει στα ιστορικά μονοπάτια που περιγράφονται επιτρέποντας του να τα ξεπεράσει . 
  10. Συμπάθησα τον Τομ μακ Νάλτυ, ήρθε παιδί στην Αμερική για καλύτερη ζωή εχοντας χάσει τα πάντα και στην Αμερική βρίσκει τον έρωτα της ζωής του, αλλά και  μια ζωή σκληρότερη από ό,τι φανταζόταν. Κι όμως διατηρεί υψηλό ηθικό και σθένος και ελπίζει ότι οι δύσκολες μέρες θα τελειώσουν και θα έρθουν καλύτερες. ΄Εχει χιούμορ, περιέργεια, αγαπάει, λυπάται, σέβεται, προδίνει, ένα αγόρι σε δύσκολους καιρούς που κατάφερε να δημιουργήσει αυτό που έχασε μικρός, οικογένεια. Ο συγγραφέας τον αποκαθηλώνει και τον εξυψώνει, μας παρουσιάζει έναν άνθρωπο που έζησε σε εποχές που η ζωή δεν είχε αξία κι αυτός μέσα στη δική του προσωπική  μικρή ιστορία της έδωσε. Κι αυτό είναι το ζητούμενο, να δίνουμε αξία στις μέρες μας. 
  11. Η Αμερική του 2ου μισού του 19ου αιώνα διαγράφεται από το Χόλυγουντ σε πολλές ταινίες, μερικές από τις οποίες  είναι  κλασικές στην ιστορία του κινηματογράφου. Κάποιες από αυτές είναι «Η Αιχμάλωτη της Ερήμου» (The Searchers) , Τα Νέα του Κόσμου, Λίνκολν,  Cold Mountain, ακόμη και η πολυσυζητημένη πρόσφατα «΄Οσα παίρνει ο ΄Ανεμος», αλλά και «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος».

Πρόκειται για ένα βιβλίο μεστό περιεκτικό, μέσα σε 300 σελίδες διατρέχει με ροή και άνεση την ιστορία της Αμερικής  του 2ου  μισού του 19ου αιώνα.  Ο Τόμας μακ Νάλτυ ή ο Σεβάστιαν Μπάρρυ είναι ένας μεγάλος αφηγητής. 

(   Sebastian Barry: Μέρες δίχως Τέλος, εκδ. ΙΚΑΡΟΣ 2018, μτφρ. Μαρία Αγγελίδου)






Δεν υπάρχουν σχόλια: