Τρίτη 30 Μαρτίου 2010

Μεγάλη Τρίτη με το τροπάριο της Κασσιανής

Κύριε, γυναίκα αμαρτωλή, πολλά
πολλά, θολά, βαριά τα κρίματά μου.
Μα, ω Κύριε, πως η θεότης Σου μιλά,
μέσ’ στην καρδιά μου!

Κύριε, προτού σε κρύψ’ η εντάφια γη
από τη δροσαυγή λουλούδια πήρα
κι απ’ της λατρείας την τρίσβαθη πηγή
σου φέρνω μύρα.

Οίστρος με σέρνει ακολασίας...Νυχτιά
σκοτάδι, αφέγγαρο, ανάστερο με ζώνει,
το σκοτάδι της αμαρτίας, φωτιά
με καίει, με λιώνει.

Εσύ που από τα πέλαα τα νερά
τα υψώνεις νέφη, πάρε τα Έρωτά μου,
κυλάνε, είναι ποτάμια φλογερά
τα δάκρυά μου.

Γείρε σ’ εμέ. Η ψυχή μου πως πονεί!
Δέξου με Εσύ που δέχτηκες και γείραν
άφραστα ως εδώ κάτου οι ουρανοί
και σάρκα επήραν.

Στ’ άχραντά Σου πόδια, βασιλιά
μου Εσύ, θα πέσω και θα στα φιλήσω
και με της κεφαλής μου τα μαλλιά
θα στα σφουγγίσω.

Τάκουσεν η Εύα μέσ’ στο αποσπερνό
της παράδεισος φως ν’ αντιχτυπάνε,
κι αλαφιασμένη κρύφτηκε...Πονώ,
σώσε, έλεος κάνε.

Ψυχοσώστ’ οι αμαρτίες μου λαός
τ’ αξεδιάλυτα ποιός θα ξεδιαλύσει;
Αμέτρητό Σου το έλεος, ο Θεός!
Άβυσσο η κρίση.

(Ο Κωστής Παλαμάς προσεγγίζει το τροπάριο της Κασσιανής)

Το τροπάριο της Κασσιανής

Κύριε, η γυναίκα που έπεσε σε πολλές αμαρτίες, σαν ένοιωσε τη θεότητά σου, γίνηκε μυροφόρα και σε άλειψε με μυρουδικά πριν από τον ενταφιασμό σου κι έλεγε οδυρόμενη:

Αλλοίμονο σε μένα, γιατί μέσα μου είναι νύχτα κατασκότεινη και δίχως φεγγάρι, η μανία της ασωτείας κι ο έρωτας της αμαρτίας.

Δέξου από μένα τις πηγές των δακρύων, εσύ που μεταλλάζεις με τα σύννεφα το νερό της θάλασσας. Λύγισε στ' αναστενάγματα της καρδιάς μου, εσύ που έγειρες τον ουρανό και κατέβηκες στη γης.

Θα καταφιλήσω τα άχραντα ποδάρια σου, και θα τα σφουγγίσω πάλι με τα πλοκάμια της κεφαλής μου• αυτά τα ποδάρια, που σαν η Εύα κατά το δειλινό, τ' άκουσε να περπατάνε, από το φόβο της κρύφτηκε.

Των αμαρτιών μου τα πλήθη και των κριμάτων σου την άβυσσο, ποιος μπορεί να τα εξιχνιάση, ψυχοσώστη Σωτήρα μου; Μην καταφρονέσης τη δούλη σου, εσύ που έχεις τ' αμέτρητο έλεος.

(απόδοση Φώτη Κόντογλου)

Παρασκευή 19 Μαρτίου 2010

Αχμές, ο γιος του φεγγαριού

«Το ποτάμι αυτό ξεπερνάει την ύλη (αφού δεν τρέφει μόνο θνητούς αλλά ανατρέφει χαρακτήρες) και γίνεται ένα πνεύμα που δεν διδάσκει αλλά εκπαιδεύει, δεν τιμωρεί αλλά δοκιμάζει, δεν περιφρονεί αλλά επιλέγει, δε φανατίζει αλλά μόνο προσπαθεί να αποκτήσει πιστούς από συνείδηση. Δίνει λοιπόν ο Νείλος ένα πνεύμα κι ένα σώμα, που γεννάει ανθρώπους και ιδέες». Με αυτά τα λόγια προλογίζει ο Κ.Ι. Τσαούσης το βιβλίο του Ναγκίμπ Μαχφούζ «Φλυαρία πάνω στο Νείλο» και σ΄ αυτά ταξίδεψε ο νους μου διαβάζοντας το καινούριο βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη, από όπου αντιγράφω τον ΄Υμνο στο Νείλο (2100 π.Χ.): «Δόξα σε σένα ζωοδότη ποταμέ, πηγή χαράς και ευημερίας για την Αίγυπτο. Με τρόπο μυστηριώδη μέσα από το σκοτάδι ξεπηδάς. Ποτίζεις τους οπωρώνες που έφτιαξε ο Ρα, δίνεις ζωή στα κοπάδια, κάνεις τη γη να ξεδιψά, αιώνιος κι ανεξάντλητος. Μονοπάτι που κατεβαίνει από τον ουρανό, λατρεύεις το ψωμί του Σεμπ και τα φρούτα του Νεπέρα, χαρίζεις πλούτο στου Φθα τα εργαστήρια».

Το βιβλίο του Μιχαηλίδη «Αχμές, ο γιος του φεγγαριού» αναθέρμανε μέσα μου τον προβληματισμό σχετικά με την ουσία της μαθηματικής λογοτεχνίας. Αν πρόκειται δηλαδή για μία νέα μορφή έκφρασης ή αν αποτελεί μια έξυπνη εφεύρεση με σκοπό τη γεφύρωση της επιστήμης των μαθηματικών με τη γλώσσα. Ανεξάρτητα από τον προβληματισμό μου αυτό, που αποτελεί, όπως διαπίστωσα, σημείο διαφωνίας ανάμεσα στους συνεργάτες της ΘΑΛΗΣ και ΦΙΛΟΙ, και στερείται ιδιαίτερης πρακτικής αξίας, διάβασα το «Γιο του Φεγγαριού» με ενδιαφέρον.
Βρήκα μέσα στις σελίδες του αρκετές ιστορικές πληροφορίες σχετικά με τη ζωή και την εξέλιξη των μαθηματικών στην Αίγυπτο, που άλλες κρίνονται αξιόπιστες και άλλες είναι αμφισβητήσιμες. Αναφέρεται η ανακάλυψη του θεωρήματος του Πυθαγόρα από κάποιον Βαβυλώνιο πολύ νωρίτερα από τον ΄Ελληνα φιλόσοφο, η γνώση για το κυκλοφοριακό σύστημα και τη λειτουργία της καρδιάς ανάγεται στο 2000 π. Χ., αν και στη Δύση θεωρείται ο Χάρβευ κατά τον 17ο αιώνα εκείνος ο οποίος έκανε αυτή τη μεγάλη ανακάλυψη, η αντιγραφή των παπύρων, η οποία και μεταγενέστερα μέχρι την ανακάλυψη της τυπογραφίας το 12ο αιώνα διέσωσε την αρχαία σοφία, οι σχέσεις των λαών και η δυσπιστία απέναντι στους ξένους, η μυθολογία των Αιγυπτίων σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου, η ανακάλυψη του πρώτου μαθηματικού κειμένου στην ιστορία της ανθρωπότητας, του «Μαθηματικού Πάπυρου του Ριντ», τα ταφικά έθιμα των Αιγυπτίων και η μεγάλη σημασία που απέδιδαν στη διατήρηση του σώματος έτσι ώστε να μπορέσει να ενωθεί με το πνεύμα όταν έλθει η ώρα, με εντυπωσίασε ιδιαίτερα η «παραδοσιακή ομολογία ενάρετου βίου». Διαβάζοντας όλες αυτές τις σημαντικές πληροφορίες, σκέφτηκα ότι αν η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας δεν είχε καταστραφεί, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα σε πιο επίπεδο θα βρισκόταν σήμερα η επιστήμη και η φιλοσοφία.
Παράλληλα ο Μιχαηλίδης θέτει κάποια ερωτήματα σχετικά με την ουσία των αριθμών, όπως αν οι αριθμοί προϋπάρχουν του ανθρώπου ή αν αποτελούν ανακάλυψή του για την κατανόηση της φύσης, αν είναι προτιμότερο να ανέβεις σε μια πυραμίδα και να μην μπορείς να την μετρήσεις ή να την μετρήσεις και να μην μπορείς να ανέβεις, καθώς και σχετικά με την αναζήτηση του άπειρου στη φύση, ιδιαίτερα μάλιστα σε σχέση με την αθανασία της ψυχής.
Στο βιβλίο ξεχωρίζουν μέσα από τις σχέσεις των ανθρώπων διαχρονικές αξίες όπως η αξία της φιλίας και η αφοσίωση και ο σεβασμός στους γονείς.

΄Όλα τα παραπάνω είναι θέματα γνωστά, που αναπτύσσονται με τρόπο εύπεπτο κατάλληλο θα μπορούσα να πω για νεότερα άτομα, εφηβικής κυρίως ηλικίας. Είναι ένα βιβλίο απλό, ευανάγνωστο, ξεκούραστο και εισάγει τον αναγνώστη στη διαδικασία της μέτρησης και στην ανάγκη της αντικειμενικότητάς της.

΄Ένα βιβλίο όμως δεν είναι γνώση, ή μάλλον δεν είναι μόνο γνώση. Η αισθητική απόλαυση που προσφέρει η ανάγνωση, η αίσθηση ότι οι λέξεις μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή του αναγνώστη και να του επιτρέψουν να ταξιδέψει νοητικά σε άγνωστα μονοπάτια προσφέροντάς του την ευκαιρία να μεταβάλει την εικόνα του κόσμου του λειτουργώντας διαδραστικά, είναι ουσιώδεις απαντήσεις στο ερώτημα γιατί διαβάζουμε. Εδώ, σε σχέση με τον Αχμές, θα έλεγα ότι σαν παραμύθι μου κράτησε παρέα κάποια βράδια και με συγκίνησε με τις ανθρώπινες ιστορίες του, της ζωής και του θανάτου. Με ενθάρρυνε να πιάσω το μολύβι και να ασχοληθώ με τα προβλήματα της αριθμητικής του παπύρου, αν και χωρίς καμιά επιτυχία. Αλλά το σπουδαιότερο είναι ότι μου άνοιξε το δρόμο προς ένα άλλο βιβλίο, παλιό, ξεχασμένο σε κάποιο ράφι της βιβλιοθήκης μου, που ήρθε φαίνεται η ώρα να το ξαναδιαβάσω: τον Αιγύπτιο του Μίκα Βαλτάρι. Και μόνο γι΄ αυτό το τελευταίο, είμαι ιδιαίτερα ευχαριστημένη που διάβασα τον Αχμές, το Γιο του Φεγγαριού.

Κλείνω τις σκέψεις μου με στίχους του Ελύτη από το Μικρό Ναυτίλο, που τους έφερε στο νου μου η «παραδοσιακή ομολογία ενάρετου βίου» των Αιγυπτίων:
«Αιώνες τώρα πάνω από τα γαλάζια ηφαίστεια. Μακριά στο σώμα και μακριά στο χώμα που πατώ πήγα να βρω ποιος είμαι. Τις μικρές ευτυχίες και τ΄ αδόκητα συναπαντήματα θησαύρισα, και να με: ανήμπορος να μάθω τι δίνω, τι μου δίνουν και περισσεύει το άδικο
Χρυσέ ζωής αέρα…»

Παρασκευή 5 Μαρτίου 2010

Η «ΜΗΔΕΙΑ» ΤΟΥ ΖΑΝ ΑΝΟΥΙΓ

Τη «Μήδεια» του Ζαν Ανούιγ παρουσιάζει το ΔηΠεΘε Βόλου ως την 3η κατά σειρά φετινή θεατρική παραγωγή του. Το έργο ανεβαίνει ως συμπαραγωγή του ΔηΠεΘε Βόλου και του Θεάτρου ALTERA PARS της Αθήνας, σε σκηνοθεσία Πέτρου Νάκου με τη Μίνα Χειμώνα στον ομώνυμο ρόλο. Στο ρόλο της Τροφού, η Αλέκα Τουμαζάτου.
Η παράσταση θα κάνει πρεμιέρα στο θέατρο της Παλαιάς Ηλεκτρικής, στις 26 Φεβρουαρίου και θα παρουσιάζεται κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή έως και το Σάββατο 20 Μαρτίου 2010. Στη συνέχεια η παράσταση θα μεταφερθεί στην Αθήνα, στο Θέατρο Altera Pars.

Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό ανέβασμα του έργου, ο νεαρός σε ηλικία σκηνοθέτης προτείνει σύγχρονη απόδοση του κειμένου και των ηθοποιών, ενώ η μεγάλη εμπειρία των πρωταγωνιστών εγγυάται την άρτια υποκριτική στάθμη της παράστασης. Μέρος του σκηνικού, οι video art προβολές, που θα συνθέσουν την εικόνα του λιμανιού, ως του χώρου στον οποίο εκτυλίσσεται το έργο.
Μετά τους κλασικούς «Βρυκόλακες» και τις ρεαλιστικές «Δάφνες και Πικροδάφνες», η 3η κατά σειρά φετινή παραγωγή του ΔηΠεΘε Βόλου, έρχεται να «ταράξει τα νερά» με μία παράσταση που σαφώς θα συζητηθεί από το κοινό.

Σύντομη περίληψη του έργου :

Μετά από μια δεκαετή περιπλάνηση γεμάτη περιπέτειες, γεμάτη εγκλήματα το μοιραίο ζευγάρι Μήδεια – Ιάσονας καταφθάνει στο λιμάνι της Κορίνθου, με την ελπίδα να βρει άσυλο και ειρήνη.
Η Μήδεια αναμένει μαζί με τα παιδιά της και την Τροφό, την επιστροφή του αγαπημένου της. Ο χωρισμός θα ήταν πρόσκαιρος. Ήχοι πανηγυριού, που ακούγονται από μακριά, την αναστατώνουν. Η διαίσθηση της όμως της αποκαλύπτει το μεγάλο μυστικό… της το επιβεβαιώνει η έλευση ενός φαντάρου σταλμένου από τον ίδιο τον Ιάσονα. Ο αγαπημένος της πρόκειται να παντρευτεί την επόμενη κιόλας μέρα, την κόρη του τοπικού άρχοντα. Οι συμμαχίες και τα συμφέροντα αποδεικνύονται πιο ισχυρά απ’ τον απόλυτο έρωτα που βίωσε επί 10 χρόνια το καταραμένο ζευγάρι.
Σαν να μην έφτανε αυτό έρχεται αυτοπροσώπως ο ίδιος ο άρχοντας του τόπου να της επιβεβαιώσει επισήμως την είδηση … να διώξει τη βάρβαρη μακριά από την πόλη του. Της ανακοινώνει ότι τα δύο της παιδιά θα παραμείνουν στην Ελλάδα, ακολουθώντας τον πατέρα τους, στο συμβιβασμό του.
Η Μήδεια επιδιώκει να τον πείσει να συναντήσει έστω και για λίγο τον σύντροφό της, να προστατέψει ό,τι μπορεί από τα παιδιά της. Το μόνο που καταφέρνει …να πείσει τον Κρέοντα να την αφήσει με τα παιδιά της για μια τελευταία νύχτα. Η έλευση του Ιάσονα κατά τη διάρκεια αυτής, η τελευταία τους συνάντησή ξετυλίγει όλο και το κουβάρι μιας σχέσης που αντικατοπτρίζει την αιώνια διαμάχη των δύο φύλων. Τη διαμάχη δύο κόσμων.
Εξηγήσεις δίνονται εκατέρωθεν αλλά το τελικό αποτέλεσμα δε μπορεί να είναι τίποτα άλλο, παρά ένας οδυνηρός χωρισμός.
Θολωμένη από την οργή και την πίκρα της η «βάρβαρη» πριγκίπισσα καταστρώνει το μοιραίο σχέδιο εκδίκησης. Δίνει οριστικό τέλος και ξεριζώνει για πάντα από μέσα της ό,τι έχει σχέση με τον άπιστο σύντροφό της.
Σκοτώνει τα παιδιά της, καίει τα πάντα, αυτοκτονεί μπροστά στα μάτια του Ιάσονα, θέλοντας να “μην αφήσει τίποτα πίσω της, παρά μια μαύρη κηλίδα”.
Και η ζωή συνεχίζει την πορεία της…

Ζ.ΑΝΟΥΙΓ – ΜΗΔΕΙΑ
Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΔΗΠΕΘΕ ΒΟΛΟΥ – ALTERA PARS.

Η Μήδεια του Ανούιγ είναι μια γυναίκα που διεκδίκησε το απόλυτο… στη ζωή… στον έρωτα. Υπερέβη την κοινωνική δεοντολογία, υπερέβη τον καθωσπρεπισμό της. Ως γνήσια ηρωίδα το παίρνει πάνω της… αναλαμβάνει, απαιτεί… αρνείται να γεράσει, αρνείται να συμβιβαστεί …να ενταχθεί στον κόσμο των ενηλίκων… Γιατί η Μήδεια είναι πάνω απ’ όλα ένα αθώο κορίτσι, μια μικρή κόρη, αγνή και απαιτητική. Μια γυναίκα που εξακολουθεί να πιστεύει στα παραμύθια.
Βιώνει το κοριτσίστικο παραμύθι της , ακολουθεί τον πρίγκιπά της στη δική του εκστρατεία. Για χάρη του πρόδωσε, σκότωσε, έσφαξε… κι αν τη λένε ανυπότακτη, εκείνη είναι δοσμένη ολόψυχα… σύγκορμα… στο μοναδικό ναύτη της δικής της εκστρατείας. Έπρεπε να υπακούει, να χαμογελάει, να στολίζεται για να του αρέσει. Έπρεπε να του δώσει το Χρυσόμαλλο Δέρας που τόσο ήθελε, να τον περιμένει ξαπλωμένη… ορθάνοιχτη.
Κι όταν ο πρίγκιπας, ο ξακουστός Ιάσονας αποφασίζει να γίνει άνθρωπος , να συμβιβαστεί “ταπεινά”, όπως έκαναν και οι άλλοι πριν από αυτόν και πιο απλά από αυτόν… όταν την εγκαταλείπει… το αθώο κορίτσι πεθαίνει.
Το απόλυτο γίνεται σχετικό… Ο έρωτας, πορνεία… Τότε η οργή της ξυπνά… Η ηρωίδα μέσα της ξαναγεννιέται… και χτυπά θανάσιμα.
Ο Jean Anouilh χρησιμοποιεί το μύθο της βάρβαρης πριγκίπισσας, της «παιδοκτόνου» Μήδειας, για να μας δώσει μέσα σ’ ένα φλογερό και παθιασμένο περιβάλλον… μαθήματα ανθρωπιάς, μαθήματα αξιοπρέπειας, μαθήματα ζωής.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ/ΑΠΟΔΟΣΗ: ALTERA PARS
ΣΥΛΛΗΨΗ/ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: ΠΕΤΡΟΣ ΝΑΚΟΣ
ΦΩΤΙΣΜΟΙ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΝΟΥΣΗΣ
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ/ΓΛΥΠΤΙΚΗ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΔΙΑΚΟΥΜΗΣ
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΧΕΙΜΩΝΑ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΙΝΗΣΗΣ: ΜΑΡΙΑ ΑΛΒΑΝΟΥ
VIDEO ART: 2forMotion (ΑΓΓΕΛΙΝΑ ΒΟΣΚΟΠΟΥΛΟΥ - ΣΤΕΛΙΟΣ ΣΑΡΡΟΣ)

ΗΘΟΠΟΙΟΙ:
ΜΙΝΑ ΧΕΙΜΩΝΑ (Μήδεια)
ΠΕΤΡΟΣ ΝΑΚΟΣ (Ιάσων)
ΑΛΕΚΑ ΤΟΥΜΑΖΑΤΟΥ (Τροφός)
ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΑΡΜΠΑΤΣΗΣ (Κρέων)
ΣΙΜΟΣ ΚΥΠΑΡΙΣΣΟΠΟΥΛΟΣ (Νεαρός)

(από το δελτίο τύπου του Καλλιτεχνικού Οργανισμού - ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βόλου)