ιδεώδης εν τη λύπη σου

Η Μαρία των Μογγόλων: ένα ιστορικό μυθιστόρημα, μία αυτοβιογραφία ή ένα ιστορικό δοκίμιο; Καμιά προσδοκία δεν δικαιώνεται. Το βιβλίο αυτό είναι η αγωνία ενός συγγραφέως να συγκεντρώσει πληροφορίες σχετικά με κάποια ιστορική περίοδο, να τις κατανοήσει και να τις μετουσιώσει σε γνώση κάνοντας τες κτήμα του και βίωμα.
΄Εγραψε κάπου ο Γ. Ρίτσος «Μιλώντας για τον εαυτό σου και για μας μίλησες. Μιλώντας αποκλειστικά για μας, δεν θα μιλούσες για κανένα». Πάνω σ΄ αυτά τα χνάρια διαβάζω την Μαρία των Μογγόλων. Μέσα από μία αφήγηση κυκλική και μέσα από τη βιωματική της γραφή η Μαριάννα Κορομηλά μιλά για το Βυζάντιο του 13ου και 14ου αιώνα, κάνοντας άλματα μέσα στο χρόνο ανάμεσα στο παρόν και το παρελθόν, στήνοντας γέφυρες που ενώνουν αβίαστα τους τόπους .
Με τις πρώτες κιόλας σελίδες του βιβλίου γνωρίζουμε τις δύο διαστάσεις που θα μας απασχολήσουν , την Μαριάννα και τη Μαρία. Ποιες είναι οι δύο αυτές γυναικείες φιγούρες που συνδέονται στο βιβλίο αυτό χωρίς στην πραγματικότητα να τις συνδέει τίποτε άλλο έξω από τη φαντασία της συγγραφέως, αν και η συγγραφέας εκμυστηρεύεται την πνευματική συγγένεια ανάμεσα στις δύο αυτές γυναίκες, συγγένεια, η οποία όμως παραμένει στο κενό και δεν στηρίζεται σε κανένα σημείο του βιβλίου. Σταδιακά η Μαριάννα Κορομηλά μας αποκαλύπτει ότι η ενασχόληση με την Μαρία την έφερε πιο κοντά στη βυζαντινή πραγματικότητα δύο αιώνων , βοηθώντας την να κατανοήσει καλύτερα την ύλη της ιστορίας. ΄Ετσι ταξιδεύουμε από την Θεσσαλική Μαγνησία , το Πήλιο , στο οποίο συναντά όλους τους αυτοκράτορες και βασιλείς της βυζαντινής ιστορίας, μέχρι την προποντιακή Βιθυνία, όπου μεγαλώνει η Μαρία. Κι αυτή η περιήγηση κυλάει απαλά και χαλαρά, σαν παραμύθι. Από το βυζαντινό Αιγαίο και το υποβρύχιο ναυάγιο μέχρι το φοιτητικό Παρίσι. Διατρέχει τα μαθητικά της χρόνια και την αγάπη της για τις σπουδές στην Ιστορία, όχι σαν νεκρή και στείρα μάθηση, αλλά σαν βαθιά γνώση. Η μεθοδολογία της εξελίσσεται μαζί μ΄ αυτήν. Ξεκινά τη μελέτη της από τα κλασικά βιβλία, ζει διαβάζοντας, τρέφεται από τα βιβλία, αλλά κάτι της φαίνεται λειψό. Περνάει στη μνημειακή τοπογραφία , διδάσκεται την καταγραφή σημειώσεων σε δελτία και από την αποδελτίωση σε καρτέλες φθάνει στην κατανόηση των πληροφοριών. «Ταξιδεύω μελετώντας άτλαντες και χάρτες». Η δίψα της την οδηγεί στα ταξίδια, να δει με τα μάτια της τους τόπους στους οποίους διαδραματίσθηκαν τα ιστορικά γεγονότα τα οποία μελετά στα βιβλία. «Στράφηκα αρκετά έγκαιρα προς τη βιωμένη εμπειρία, τον προφορικό λόγο, την ακατάγραφη μαρτυρία». Χωρίς φωτογραφική μηχανή που κλειδώνει τον ταξιδευτή σε εικόνες και τον περιορίζει. Μετά τα ταξίδια το ραδιόφωνο, η λέσχη στο Πανόραμα («ταξιδεύοντας με το ιπτάμενο χαλί») , με βασικό συμπαραστάτη της το πείσμα.
Για να κατανοήσει την ιστορία γράφεται στη Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης, μια και η οικονομία στο Βυζάντιο ήταν αγροτοκτηνοτροφική, ασχολείται με τα άλογα που ήταν άμεσα συνδεδεμένα με την Μογγολική Ιστορία, ενθουσιάζεται με την μικρογεωγραφία προσπαθώντας να προσεγγίσει τους τόπους στους οποίους διαδραματίζονται τα γεγονότα που ερευνά.
«Ανήκω στη γενιά που στερήθηκε τα μεγάλα ταξίδια κι έχασε τη συνείδηση της ανοιχτοσύνης το παλαιού ελληνικού ορίζοντα. Προσεγγίζοντας τη Μαύρη Θάλασσα και την ενδοχώρα της (τις ελληνικές εστίες της Θράκης και του Πόντου, καθώς και τους τόπους της ελληνικής διασποράς), έφτιαχνα ένα κουκούλι, μια μήτρα, για να χωθώ. Ναι. Αυτή ήταν η μεγάλη φυγή. ΄Η, η αναγκαία επιστροφή.».
΄Ένα άλλο θέμα που καταπιάνεται στο βιβλίο η Κορομηλά είναι η πολιτική των γάμων που εφαρμόσθηκε στο Βυζάντιο, αλλά και στη Δύση κατά τον Μεσαίωνα για λόγους ειρηνικής συνύπαρξης με τις γειτονικές χώρες. Αναφέρεται σε όλες εκείνες τις νεαρές κοπέλες, κόρες αρχόντων και βασιλέων που δόθηκαν για γάμο με ξένους , ανεξάρτητα από την ηλικία και την επιθυμία τους. Κόρες οι οποίες σαν την Ιφιγένεια χρησιμοποιήθηκαν στο βωμό της πολιτικής και της ματαιοδοξίας των βασιλέων. Πολλές αναφορές και στον Καβάφη ¨σαν έτοιμοι από παλιά". παραλληλίζοντας τη μοίρα του νεαρού Καισαρίωνα με τη μοίρα των εξιλαστήριων θυμάτων του Βυζαντίου. "Στην ιστορία λίγες γραμμές μονάχα βρίσκονται για σένα".
Η γραφή της είναι πλούσια, τα ελληνικούλια της , όπως τα περιγράφει. Ο τρόπος γραφής ενδιαφέρον και λογοτεχνικός . Μ΄ άρεσαν κάποια αναπάντητα ερωτήματα στη διάρκεια του βιβλίου, αναπάντητα πρόσκαιρα, διότι αργότερα δίνει λύσεις. ΄Όπως «Αλλά αν δεν κατευθυνόταν προς το Καρακουρούμ η μικρή Μαρία, τότε πού πήγε όταν έλιωσαν οι πάγοι εκείνη την ένοιξη του 1265;» ή «Να τον συγχώρεσε άραγε ποτέ και η Μαρία, που την έστειλε στους Τσεγκισχανίδες βαρβάρους;»
Η Μαρία των Μογγόλων είναι μία λογοτεχνική κατάθεση της συγγραφέως σχετικά με την ιστορία του Πόντου ,της Μικράς Ασίας , της Μαύρης Θάλασσας, της Θράκης , όλων αυτών των περιοχών για τις οποίες έχει πολλές φορές γράψει. Μέσα από την Μαρία των Μογγόλων καταθέτει το πέρασμά της από τον Βόσπορο στον Βόλγα ή στον Βαρδάρη και από τις Βλαχέρνες στη Βιθυνία. Ο μεστός της λόγος και η ειλικρινής και αγωνιώδης διήγηση της επιτρέπουν στον αναγνώστη να παραβλέψει μια διαγραφόμενη φλυαρία και ίσως ψιχία έπαρσης . Σκύβει πάνω από τους ανθρώπους με αγάπη και μεράκι . «Συντροφιά πάντα με τους απόντες , τα τάγματα των αγγέλων και των δαιμόνων, που φτερουγίζουν γύρω μου και μου δείχνουν τα ίχνη που άφησαν. Αυτοί είναι οι δικοί μου άνθρωποι. Όλοι τους υπέροχοι.».

Δευτέρα 1η Δεκεμβρίου 2008

Λένε κάποιοι , σοφοί ίσως, ότι κάθε πρωί χρειάζεται να σκεπτόμαστε σε ποιόν θα μιλήσουμε και τί θα πούμε. Αν λέει, μιλήσουμε σε κάποιον που δεν αξίζει, χάνουμε τα λόγια μας, αν όμως δεν μιλήσουμε σε κάποιον που αξίζει, χάνουμε τον άνθρωπο. Κι όμως, δεν υπάρχει κανένας, μα κανένας στον κόσμο που να μην μπορεί να μας κοινωνήσει κάτι, μικρό ή μεγάλο.
Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη που γράφω εδώ. Σκέψεις για ποιητές και πεζογράφους, σκέψεις για βιβλία, εμπειρίες και συναισθήματα, θα τα καταθέτω εδώ, όσο μπορώ. ΄Αλλωστε, μπορεί κάποτε να ξεχνάμε αυτά που διαβάσαμε ή ακούσαμε, δεν ξεχνάμε όμως ποτέ αυτό που μας έκαναν να αισθανθούμε.
Καλό μήνα σ΄ όλους μας!