Η μαγεία … δεν υπάρχει

Κάποτε συγγραφείς και αναγνώστες θεωρούσαν την αστυνομική λογοτεχνία παραλογοτεχνία και απαξίωναν το αστυνομικό μυθιστόρημα. Σήμερα υπάρχει αλλαγή στην αντιμετώπισή του είτε διότι ανακαλύπτει σ΄ αυτό ο αναγνώστης μια νέα διάσταση ύφους και μύθου είτε διότι το αστυνομικό μυθιστόρημα έχει και κοινωνικές προεκτάσεις. Η αστυνομική λογοτεχνία αναβαθμίζεται, καθώς όλο και περισσότεροι συγγραφείς ασχολούνται με το είδος, όπως ο Πέτρος Μάρκαρης, ο Ανδρέας Αποστολίδης και ο Παναγιώτης Αγαπητός, εμβαθύνοντας στα κοινωνικά προβλήματα, πλάθοντας χαρακτήρες και πλέκοντας μύθους γύρω από ανθρώπους που ερωτεύονται, προδίνονται, προδίνουν, σώζονται ή χάνονται. Διεθνώς το αστυνομικό μυθιστόρημα είχε μία ιδιαίτερη πάντοτε θέση δεδομένου ότι ασχολήθηκαν μ΄ αυτό μεγάλοι συγγραφείς , όπως ο ΄Εντκαρ ΄Αλαν Πόε, ο Μωρίς Λεμπλάν, ο Ντάσιελ Χάμμετ και η Αγκάθα Κρίστι, δημιουργώντας μάλιστα τομές και αποτυπώνοντας το δικό τους προσωπικό ύφος στα έργα τους.
Μια άλλη σύνδεση προτείνει ο Γκιγιέρμο Μαρτίνεζ με την αστυνομική λογοτεχνία: την ανάπτυξη σχέσης ανάμεσα στη μαθηματική απόδειξη και στην αποκάλυψη ενός δολοφόνου. Σε συνέντευξή που δημοσιεύεται στην Ελευθεροτυπία της 5ης Μαρτίου 2009 δηλώνει : «Ο Εντγκάρ Αλαν Πόου είχε τον επιθεωρητή Ογκίστ Ντιπέν, ο οποίος διέθετε έναν συγκεκριμένο τρόπο έρευνας, βασιζόμενος στη λογική του. Μετά, ο Αρθουρ Κόναν Ντόιλ δημιούργησε τον Σέρλοκ Χολμς και τη μέθοδο των επαγωγικών πειραματικών παρατηρήσεων. Ο Ηρακλής Πουαρό "έπαιζε" με την ψυχολογία των υπόπτων, ψάχνοντας να βρει δεύτερα, κρυμμένα νοήματα σε προηγηθείσες συζητήσεις. Αυτοί ήταν τρεις διαφορετικοί τρόποι κι εγώ δοκίμασα έναν τέταρτο, τη μαθηματική λογική, της οποίας ο κάτοχος μπορεί να δει τα όρια της σκέψης στον πραγματικό κόσμο, καθώς και να εξετάσει τις γοητευτικές θεωρίες που οι περισσότεροι τείνουν να πιστεύουν, είτε αυτές είναι πραγματικές είτε ψεύτικες».
Στο βιβλίο του «Η Ακολουθία της Οξφόρδης» ο συγγραφέας διηγείται μια ακολουθία φόνων, η επίλυση των οποίων αποτελεί μια νοητική πρόκληση σε έναν από τους πιο διακεκριμένους μαθηματικούς του 20ου αιώνα, τον ΄Αρθουρ Σέλντομ. Από τις πρώτες σειρές του βιβλίου πληροφορούμαστε ότι ο διάσημος αυτός μαθηματικός έχει εμπλακεί σ΄ αυτή τη σειρά φόνων που συνέβησαν το 1993 στην Οξφόρδη, και το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι γιατί γίνεται τώρα αυτή η αποκάλυψη, μετά τον θάνατό του. Ο συγγραφέας μας αφήνει στην απορία μας και «κόκκινη κλωστή δεμένη…»
Απρίλιος του 1993. Ο ήρωας του βιβλίου, νεαρός φοιτητής από την Αργεντινή, «σε μια ηλικία που όλα συγχωρούνται», έρχεται στην Οξφόρδη με υποτροφία. Γρήγορα εγκλιματίζεται εκεί, με τη βοήθεια της καθηγήτριας του ΄Εμιλυ Μπρόνσον, της σπιτονοικοκυράς του κυρίας ΄Ιγκλετον, της ανηψιάς της Μπεθ και της συμπαίκτριας του στο τένις Λόρνα. Δύο βδομάδες όμως αργότερα ανακαλύπτει το πτώμα της ηλικιωμένης σπιτονοικοκυράς του μαζί με τον θρύλο στο χώρο των μαθηματικών καθηγητή στο Μέρτον ΄Αρθουρ Σέλντομ, ο οποίος έχει χάσει εδώ και δεκαπέντε χρόνια τη γυναίκα του. Ο Σέλντομ φαίνεται να καταβάλει επίμονη προσπάθεια να βρει νόημα ή λογική σε κάτι ακατανόητο (σελ. 28). Σύντομα αποκαλύπτει το σημείωμα που βρήκε στη θυρίδα του, με σύμβολο τον κύκλο, από το οποίο διαφαίνεται ότι θα ακολουθήσει κι άλλος φόνος. Ο μαθηματικός όρος των λογικών ακολουθιών και το μικρό ύπουλο παιχνίδι του κάνει την εμφάνισή του με αναφορά σε βιβλίο του Σέλντομ, στο οποίο αναλύονται οι κατά συρροή φόνοι (σελ. 31). Ο ήρωας του βιβλίου αναλαμβάνει να συμπαρασταθεί στη Μπέθ αποφασίζοντας ότι «η λατινοαμερικάνικη ακριτομυθία μπορεί να ήταν πιο ευσπλαχνική από τη βρετανική εχεμύθεια» (σελ.50). Η ιστορία εμπλουτίζεται με την ερωτική σχέση του ήρωα με τη Λόρνα. Το 7ο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στην αλήθεια και την προσέγγισή της μέσα από μαθηματικούς δρόμους. Ο Γκέντελ, ο Χάιζενμπεργκ, ο ΄Οκκαμ και η σχέση τους με την εγκληματολογία ξετυλίγονται με απλά λόγια μέσα από τη συζήτηση του νεαρού φοιτητή και του καθηγητή. Η ζοφερή ατμόσφαιρα των αγγλικών νοσοκομείων σε συνδυασμό με την ακολουθία των κανόνων και τα γλωσσικά παιχνίδια του Βιττγκενστάιν συγκλονίζουν, καθώς πληροφορούμαστε την ιστορία του Φρανκ Κάλμαν, ο οποίος θυσιάζει τη ζωή του για να μελετήσει «αυτό που μένει από τη λογική όταν η λογική δεν είναι πια εκεί φρουρός» (σελ. 85). Στο νοσοκομείο ο ήρωας γνωρίζει τον πατέρα της Κέιτλιν. Τότε αποκαλύπτεται ο δεύτερος φόνος. Ο δεύτερος της ακολουθίας είναι ο συγκάτοικος του Φράνκ Κάλμαν στο νοσοκομείο Ράντκλιφ και σύμβολο το ψάρι. Η αλήθεια επανέρχεται στις σελίδες του βιβλίου άλλοτε με τη μορφή της που εμπεριέχουν τα θεωρήματα: «είναι αιώνια, αθάνατη, αυτάρκης και ταυτόχρονα απόλυτα δημοκρατική(112), άλλοτε με την ιδιότητά της «μίας και μοναδικής». Κι όμως κάθε μέρος της αλήθειας μπορεί να ανατραπεί (σελ. 130), γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ένα τέλειο έγκλημα: «το τέλειο έγκλημα δεν είναι αυτό που μένει άλυτο, αλλά αυτό που λύνεται με λάθος ένοχο» (σελ. 130). Κάπου εδώ, στα μέσα της έρευνας κάνει την εμφάνισή του το θεώρημα του Φερμά (σελ. 133) και το πέπλο μυστηρίου που καλύπτει την παρουσίαση του Ουάιλς. Ο τρίτος της ακολουθίας είναι ένας μουσικός και το σύμβολο είναι το τρίγωνο. Ενώ ο νεαρός φοιτητής προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει τα σύμβολα, δέχεται την παρατήρηση του Σέλντομ «Εμείς οι μαθηματικοί είμαστε οι σχολαστικοί μαθητές του Πυθαγόρα» (σελ. 152)που τον ενθαρρύνει να ασχοληθεί με τους πυθαγόρειους και να διαβάσει το βιβλίο «Η αδελφότητα των Πυθαγόρειων». Ο ΄Αρθουρ Σέλντομ δεν είναι απλώς ένας μεγάλος μαθηματικός, είναι ένας διανοητής, ένας ανιχνευτής της αλήθειας, ένας φιλόσοφος : «Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο από την ακολουθία των πράξεών του» (σελ. 172). Προκαλεί τον νεαρό Αργεντινό, του λέει ότι εμπιστεύεται τα μάτια του επειδή δεν είναι ΄Αγγλος (σελ. 181). Στο τέλος η αποκάλυψη είναι διπλή. Ταυτόχρονα με την επιτυχία του Ουάιλς (Ιούνης του 1993) ο δολοφόνος φανερώνεται με τον τέταρτο φόνο του και σύμβολο την τετρακτύ. «Ποτέ κανείς δεν ξέρει μέχρι πού μπορεί να φτάσει για το παιδί του» (σελ. 215), διαπιστώνει ο επιθεωρητής Πίτερσεν. Εκείνη τη στιγμή ο νεαρός φοιτητής ακούει τη σιωπή (σελ. 218). Ακολουθεί η συγκλονιστική ιστορία του βασιλιά Νίσσαμ, του αιώνιου πολεμιστή και του διλήμματος του γλύπτη Χασσίρι : «Πού μπορεί να κρύψει κανείς έναν κόκκο άμμου; Στην αμμουδιά. Πού μπορεί να κρύψει κανείς μια μορφή με σπαθί; Σε ένα πεδίο μάχης» (σελ. 223). Ιδιαίτερο ρόλο στο βιβλίο παίζουν οι συμπτώσεις, ιδιαίτερα για τον Σέλντομ, ο οποίος το αναγνωρίζει λέγοντας: «΄Εμοιαζε οιωνός, σαν να είχε πάρει έγκριση το σχέδιό μου σε μία ανώτερη σφαίρα και η ζωή να μου έστρωνε το δρόμο. Ποτέ μου δεν έμαθα να διαβάζω τα σημάδια του πραγματικού κόσμου» (σελ. 228).
«Η ακολουθία της Οξφόρδης» είναι ένα βιβλίο, που μπορεί να προοιωνίζει το τέλος του ή έστω να δημιουργεί από την αρχή υποψίες για την έκβαση, αλλά κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον μέχρι τήν τελευταία σελίδα του, μαγεύοντας τον αναγνώστη με το οικοδόμημα των ανθρώπινων σχέσεων, με τα παιχνίδια της αλήθειας και με τους μαθηματικούς γρίφους. ΄Ένα βιβλίο που συνδυάζει ισόρροπα τη λογοτεχνία με την μαθηματική επιστήμη.