Ο Αφανισμός της Μήλος

Μέσα σε ευλαβική σιωπή, χωρίς να ακούγονται ούτε οι ανάσες μας , παραδοθήκαμε το Σάββατο το βράδυ στη μαγεία της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου. Επτά ηθοποιοί, επτά μουσικοί δημιούργησαν μια κατανυχτική ατμόσφαιρα που μέσα της βυθιστήκαμε , ενώ τα συναισθήματα του πόνου και του φόβου ανάβλυζαν ατελείωτα και διαρκώς διογκούμενα μέσα από τις λέξεις και τις νότες.

Το Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης, ο Καλλιτεχνικός Οργανισμός Δήμου Βόλου – Δημοτικό Ωδείο, το τμήμα Αρχιτεκτόνων Πανεπιστημίου Θεσσαλίας - Εργαστήρι ήχου και εικόνας και η Πειραματική Σκηνή Νέας Ιωνίας παρουσίασαν την Παρασκευή, το Σάββατο και την Κυριακή στο θέατρο της Παλιάς Ηλεκτρικής το ποίημα - χορικό του Γιάννη Ρίτσου «Ο αφανισμός της Μήλος».
Το ποίημα αυτό συνέθεσε ο μεγάλος μας ποιητής κατά τη διάρκεια της τελευταίας δικτατορίας που ταλαιπώρησε τον τόπο μας, στα 1969, ενώ ήταν απομονωμένος στη Σάμο.
«Αφορμή για τη συγγραφή αποτέλεσε» , όπως διαβάσαμε στην ιστοσελίδα του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, αλλά και στην ιστοσελίδα του ΔΗ.Κ.Ι., «το γεγονός της ολοκληρωτικής καταστροφής της Μήλου, δωρικής αποικίας, από τους Αθηναίους, στη διάρκεια του καταστροφικού εμφύλιου σπαραγμού της αρχαιότητας, του Πελοποννησιακού πολέμου. Την ιστορία καταγράφει ο Θουκυδίδης. στο διάλογο ανάμεσα στους Αθηναίους απεσταλμένους και τους συνέδρους των Μηλίων, όπου αριστουργηματικά ο ιστορικός, καταδεικνύει τον βάναυσο κυνισμό του αθηναϊκού ιμπεριαλισμού απέναντι στην επιθυμία των Μηλίων να διατηρήσουν την ουδετερότητα, την ελευθερία και την ειρήνη στο νησί τους. Η Μήλος πολιορκείται και τελικά πέφτει. Οι Αθηναίοι σκοτώνουν όλους τους άνδρες και πουλούν δούλους τις γυναίκες και τα παιδιά. Ο αφανισμός της Μήλου υπήρξε μια από τις πιο μελανές σελίδες στην ιστορία της Αθηναϊκής ηγεμονίας.
Είναι λοιπόν η ιστορία της καταστροφής της Μήλου που εμπνέει τον οραματιστή-αγωνιστή ποιητή Ρίτσο. Είναι αυτές οι έρημες, σκλάβες γυναίκες της Μήλου που παρουσιάζονται επί σκηνής. Οι γυναίκες που ζουν για να συντηρήσουν τη Μνήμη, την ανάμνηση των όμορφων στιγμών της ελεύθερης ζωής στο νησί τους, αλλά και την οδυνηρή ανάμνηση του πόνου και της φρίκης που φέρνει το μαχαίρι, το ξερίζωμα, ο εξανδραποδισμός, σε οποιονδήποτε τόπο, σε οποιαδήποτε εποχή.»
Η εκδήλωση ξεκίνησε με ντουκουμέντα από την κινηματογραφική ταινία που γύρισαν ο Γιώργος και η Ηρώ Σγουράκη το 1984 με θέμα την αυτοβιογραφία του Γιάννη Ρίτσου. Ο ποιητής μας ταξίδεψε στη Μονεμβασία, στον ΄Αη Στράτη, στη Σάμο απαγγέλλοντας στίχους, ενώ η φωνή του Νίκου Ξυλούρη μας συγκλόνισε με την ένταση και το πάθος της.
Κι έπειτα η αίθουσα της Παλιάς Ηλεκτρικής σκοτείνιασε. Μόνο οι λάμπες που φώτιζαν τα αναλόγια των μουσικών. Απόλυτη σιωπή. Τότε ακούστηκε το τσέλο, επιβλητικό, θλιμμένο, κατανυκτικό . Η φωνή του σε λίγα λεπτά έσμιξε με τη φωνή του βιολιού, κι ακολούθησαν και τα υπόλοιπα όργανα μέσα στο σκοτάδι του θεάτρου και τότε ένιωσα και έχω την αίσθηση ότι το νιώσαμε όλοι οι θεατές ότι η ψυχή μας ανέβηκε λίγο παραπάνω από τα ανθρώπινα, μετουσιώθηκε σε παρουσία που πέταξε πέρα από το χρόνο και βρέθηκε δίπλα στον ποιητή την ώρα που έγραφε τους στίχους που ακούστηκαν στη συνέχεια, δίπλα στις μοιρολογήτρες γυναίκες που από την ασφάλεια του νησιού τους βρέθηκαν στη σκλαβιά της ξενιτιάς.
Η σκηνοθεσία του Δημήτρη Πανταζή, τα κοστούμια και τα σκηνικά, μαύρα, απέριττα, ανέκφραστα και ταυτόχρονα γεμάτα ένταση και θλίψη της Χριστίνας Δημητρίου , η μουσική του Ανδρέα Μιμαίου.
Οι ηθοποιοί Ευαγγελία Χαρίτου, Όλγα Σταροπούλου, Άννα Σταυρακάκη, Βαρβάρα Δεμίρη, Ζαχαρούλα Νικολάου, Αγγελική Νικολάου και Ελένη Μπακίρη , καθισμένες στη μεγαλύτερη διάρκεια της εκδήλωσης μας μετέφεραν το λόγο του ποιητή απαγγέλλοντας στην αρχή τις χαρές της ειρήνης και στη συνέχεια την απελπισία του πολέμου και της σκλαβιάς. Στιγμές ευτυχίας και ουρλιαχτά οδύνης και απώλειας συμπλέχτηκαν στη σκηνή του θεάτρου κάνοντάς τους θεατές μετόχους της καθημερινής , απλής ζωής, «ένα θάμα είναι ο κόσμος δυο βρεμένα μανίκια», και της μεγάλης συμφοράς.
Ο ηθοποιός Δημήτρης Ντούκας μας εισήγαγε στο ποίημα απαγγέλλοντας αποσπάσματα από την Ιστορία του Θουκυδίδη, διαγράφοντας μας ταυτόχρονα κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης τις ιστορικές αλλαγές που αποτελούν το πλαίσιο όπου κινούνται οι στίχοι .
Οι μουσικοί, το ακορντεόν του Δήμου Βουγιούκα, το πιάνο της Ανίτας Λεφάκη, το βιολί του Μιχάλη Ισκά και της Αιμιλίας Βαρανάκη, η βιόλα του Γιώργου Σκίμπα, το βιολοντσέλλο της Αφροδίτης Μιχαηλίδη και το κοντραμπάσο της Κικής Βελαλή, κάτω από την διεύθυνση του Αντρέα Μιμαίου πλαισίωσαν την παράσταση με νότες θλίψης , οργής, πόνου και φόβου, απώλειας και πένθους. Ο Ανδρέας Μιμαίος είναι ένας νέος βολιώτης συνθέτης που επενδύει στον τόπο μας χωρίς έπαρση και επιτήδευση, αλλά με σεμνότητα και ευγένεια.
Τα τελευταία λεπτά της εκδήλωσης δεν στερούνταν έντασης και συγκίνησης. Εικόνες αποτρόπαιες πολέμου και πένθους από το Βιετνάμ, την Κύπρο, την Παλαιστίνη και τη Γάζα, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Γιουγκοσλαβία και τη Σμύρνη, εικόνες ξεριζωμού , λεηλασίας και καταπάτησης κάθε ανθρώπινου δικαιώματος πέρασαν μπροστά από τα μάτια μας, ενώ η παλιά εκείνη εικόνα του φαντάρου που πέφτει νεκρός με το τεράστιο «WHY?», γνώριμη από τα χρόνια της φοιτητικής μας ζωής σταθεροποιήθηκε στην τεράστια οθόνη, αφήνοντας όλους μας με το αναπάντητο αυτό ερώτημα .

Η παρουσίαση του ποιήματος – χορικού του Γιάννη Ρίτσου «Ο Αφανισμός της Μήλος» μας έδωσε την ευκαιρία να συμμετέχουμε για άλλη μια φορά στις εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του αγωνιστή – ποιητή, αλλά και να γνωρίσουμε ένα μεγάλο έργο του, ύμνο στην ειρήνη , καταγγελία ενάντια στον πόλεμο.