H "Αιολική Γη" με μαγεύει ...

Θα ήταν δύσκολο και ανακριβές να χαρακτηρίσει κανείς την Αιολική Γη τυπικό μυθιστόρημα. Πρόκειται μάλλον για εκτενή τοιχογραφία ιστοριών και θρύλων, που συγγενεύει με το παραμύθι και που ερωτοτροπεί με το χρονικό. ΄Όχι τόσο επειδή ο αναγνώστης μεταφέρεται σε περιοχές όπου άλλοτε ανθούσε το ανύπαρκτο εκεί σήμερα ελληνικό στοιχείο και επικοινωνεί με συνήθειες και έθιμα αλλοτινών καιρών, όσο επειδή τα πρόσωπα, τα περιστατικά και οι πάσης φύσεως αφηγήσεις που παρεμβάλλονται στον κύριο κορμό της πλοκής υπακούουν σε άγραφους κώδικες συμπεριφοράς, σε αρχές και αξίες που σταδιακώς παύουν να ισχύουν – αν και δεν έχουν οριστικά λησμονηθεί στην καθημερινή διαβίωση της σύγχρονης κοινωνίας. Η Αιολική Γη περιγράφει η ζωή σ΄ ένα τσιφλίκι της Μικράς Ασίας, κάτω από τα βουνά Κιμιντένια, στις αρχές του εικοστού αιώνα, μέχρι την έναρξη του πολέμου, το καλοκαίρι του 1914. Τα περισσότερα πρόσωπα του έργου ανταποκρίνονται σε αρχέτυπα, όπως τα έχει καθορίσει η μακροχρόνια παράδοση και η κοινή συνείδηση: οι σεβάσμιες μορφές του παππού και της γιαγιάς, με ό,τι συνεπάγεται η σοφία των χρόνων που τους βαραίνει, αλλά και η πολύχρονη αγάπη και αμοιβαία αφοσίωση και στοργή που τους συνδέει, ο ληστής Αντώνης Παγίδας, φόβος και τρόμος της περιοχής, που ξέρει όμως να γίνεται δίκαιος, έντιμος και απροσδόκητα τρυφερός, οσάκις αντιμετωπίζει αδύναμες ανθρώπινες στιγμές, ο κυνηγός με τα κίτρινα άστρα στο μαντίλι του, πρότυπο υπακοής, παλικαριάς και πίστης στα αφεντικά του, ο σαλεμένος από τον έρωτα σαμαράς που ψάχνει να βρει το «αεικίνητο» για να εντυπωσιάσει την αταίριαστη γι΄ αυτόν γυναίκα που αγάπησε ή, ακόμη, ο φτωχός καμηλιέρης που έχασε και ψάχνει να βρει το καμήλι με το άσπρο κεφάλι, σπάνιο είδος που δεν υπάρχει, δείγμα κι αυτός του ανθρώπου που αφοσιώνεται εφ΄ όρου ζωής στο κυνήγι μιας χίμαιρας, ο γερο-Ιωσήφ, τέλος, περίπτωση άτυχου νησιώτη που ήρθε να εργαστεί στη Μικρασία και δεν κατάφερε να προκόψει, ο οποίος δένεται με τη γη και με τα δέντρα που έμαθε να μπολιάζει. Χωρίς δική του οικογένεια, χωρίς βιος και χωρίς μέλλον, λόγω της ηλικίας του, είναι ο μόνος που αρνείται να εγκαταλείψει το υποστατικό, παρά το βέβαιο τέλος που του επιφυλάσσει η επέλαση των Τούρκων.
Ανάμεσα σε τέτοια πρόσωπα και με τέτοιες ιστορίες μεγαλώνουν και ανακαλύπτουν τον κόσμο και τους ανθρώπους τα μικρά κορίτσια της οικογένειας και ο μικρότερος αδερφός τους, ο αφηγητής του βιβλίου, μέσα από τα μάτια και τα συναισθήματα του οποίου παρακολουθούμε να εκτυλίσσονται και να ερμηνεύονται τα γεγονότα. Δεν είναι, όμως, μόνον οι ανθρώπινες φιγούρες που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο. Εξίσου σημαντικό και πρωτεύονται ρόλο παίζει το ίδιο το φυσικό περιβάλλον: η γη, τα δέντρα, τα βουνά, η θάλασσα, τα ζώα – αγριογούρουνα και χελώνες, άλογα και καμήλες, τσακάλια και αητοί, σκουλήκια και αρκούδες. Η προαιώνια συνύπαρξη του ανθρώπου και των λοιπών έμβιων όντων συγκροτεί τους συνεχείς, αλληλένδετους κρίκους μιας αδιατάρακτης οικολογικής αλυσίδας, την οποία κάποτε ο Βενέζης, δεν διστάζει να περιγράψει, δίνοντας ανθρώπινη φωνή και ανθρώπινες ιδιότητες στα άψυχα …
Το να περιγράφεις πώς ανακαλύπτει σιγά σιγά τον κόσμο η αθώα παιδική ψυχή και πώς δέχεται και αντιμετωπίζει τα θεμελιώδη ερωτηματικά που έχουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, συνειδητοποιήσει οι μεγάλοι και έχουν συμφιλιωθεί μαζί τους ( το σκοτεινό ρίγος του ερωτικού ενστίκτου, το φόβο του θανάτου, τον παραλογισμό του πολέμου) είναι για ένα συγγραφέα δουλειά πολύ περισσότερο δύσκολη απ΄ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Ο Βενέζης έχει καταφέρει με ιδιαίτερη μαστοριά να ισορροπήσει την αφήγησή του, από τη μια μεριά ανάμεσα στην παιδική έκσταση και απορία και από την άλλη στον σκληρό κόσμο των μεγάλων. Ο τρυφερός τόνος που διατρέχει όλες τις σελίδες του βιβλίου δεν κάνει παραχωρήσεις στη γλυκερότητα. … ΄Όλα τα πρόσωπα που κυκλοφορούν στα βιβλία του, πρωτεύοντες και δευτερεύοντες ήρωες, φαίνονται υποταγμένα στις αναπόφευκτες βουλές της μοίρας. Δέχονται την όποια μοίρα τους, δεν αντιδρούν δυναμικά, μοιάζουν να είναι βουτηγμένοι στη μακαριότητα της ανατολικής σοφίας που δεν μπορεί και δεν θέλει να αλλάξει την τάξη του κόσμου. Τα αόρατα νήματα που ορίζουν όχι μόνο την ανθρώπινη ζωή, αλλά και την τύχη όλων των πλασμάτων που ζουν πάνω στη γη, οδηγούν κάποτε σε απροσδόκητες και αναπάντεχες μεταξύ τους διασυνδέσεις. Η πολυπλοκότητα και το αναπόφευκτο του πεπρωμένου περιγράφονται πολύ χαρακτηριστικά στο ένατο Κεφάλαιο του Δεύτερου μέρους του βιβλίου. Ο κυνηγός που φορά το μαντήλι με τα κίτρινα άστρα πηγαίνει, κρυφά απ΄ όλους, να σκοτώσει την αρκούδα για να πάρει το μικρό της και να το χαρίσει στην ξενόφερτη κυρά του, την Ντόρις. Αυτή ακριβώς η αποκοτιά και η ανυπακοή του θα σημάνει την αρχή του τέλους της ευτυχισμένης ζωής στα Κιμιντένια.


Πρόλογος του Δημήτρη Δασκαλόπουλου στην τεσσαρακοστή όγδοη έκδοση της «Αιολική Γης»