Αχμές, ο γιος του φεγγαριού

«Το ποτάμι αυτό ξεπερνάει την ύλη (αφού δεν τρέφει μόνο θνητούς αλλά ανατρέφει χαρακτήρες) και γίνεται ένα πνεύμα που δεν διδάσκει αλλά εκπαιδεύει, δεν τιμωρεί αλλά δοκιμάζει, δεν περιφρονεί αλλά επιλέγει, δε φανατίζει αλλά μόνο προσπαθεί να αποκτήσει πιστούς από συνείδηση. Δίνει λοιπόν ο Νείλος ένα πνεύμα κι ένα σώμα, που γεννάει ανθρώπους και ιδέες». Με αυτά τα λόγια προλογίζει ο Κ.Ι. Τσαούσης το βιβλίο του Ναγκίμπ Μαχφούζ «Φλυαρία πάνω στο Νείλο» και σ΄ αυτά ταξίδεψε ο νους μου διαβάζοντας το καινούριο βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη, από όπου αντιγράφω τον ΄Υμνο στο Νείλο (2100 π.Χ.): «Δόξα σε σένα ζωοδότη ποταμέ, πηγή χαράς και ευημερίας για την Αίγυπτο. Με τρόπο μυστηριώδη μέσα από το σκοτάδι ξεπηδάς. Ποτίζεις τους οπωρώνες που έφτιαξε ο Ρα, δίνεις ζωή στα κοπάδια, κάνεις τη γη να ξεδιψά, αιώνιος κι ανεξάντλητος. Μονοπάτι που κατεβαίνει από τον ουρανό, λατρεύεις το ψωμί του Σεμπ και τα φρούτα του Νεπέρα, χαρίζεις πλούτο στου Φθα τα εργαστήρια».

Το βιβλίο του Μιχαηλίδη «Αχμές, ο γιος του φεγγαριού» αναθέρμανε μέσα μου τον προβληματισμό σχετικά με την ουσία της μαθηματικής λογοτεχνίας. Αν πρόκειται δηλαδή για μία νέα μορφή έκφρασης ή αν αποτελεί μια έξυπνη εφεύρεση με σκοπό τη γεφύρωση της επιστήμης των μαθηματικών με τη γλώσσα. Ανεξάρτητα από τον προβληματισμό μου αυτό, που αποτελεί, όπως διαπίστωσα, σημείο διαφωνίας ανάμεσα στους συνεργάτες της ΘΑΛΗΣ και ΦΙΛΟΙ, και στερείται ιδιαίτερης πρακτικής αξίας, διάβασα το «Γιο του Φεγγαριού» με ενδιαφέρον.
Βρήκα μέσα στις σελίδες του αρκετές ιστορικές πληροφορίες σχετικά με τη ζωή και την εξέλιξη των μαθηματικών στην Αίγυπτο, που άλλες κρίνονται αξιόπιστες και άλλες είναι αμφισβητήσιμες. Αναφέρεται η ανακάλυψη του θεωρήματος του Πυθαγόρα από κάποιον Βαβυλώνιο πολύ νωρίτερα από τον ΄Ελληνα φιλόσοφο, η γνώση για το κυκλοφοριακό σύστημα και τη λειτουργία της καρδιάς ανάγεται στο 2000 π. Χ., αν και στη Δύση θεωρείται ο Χάρβευ κατά τον 17ο αιώνα εκείνος ο οποίος έκανε αυτή τη μεγάλη ανακάλυψη, η αντιγραφή των παπύρων, η οποία και μεταγενέστερα μέχρι την ανακάλυψη της τυπογραφίας το 12ο αιώνα διέσωσε την αρχαία σοφία, οι σχέσεις των λαών και η δυσπιστία απέναντι στους ξένους, η μυθολογία των Αιγυπτίων σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου, η ανακάλυψη του πρώτου μαθηματικού κειμένου στην ιστορία της ανθρωπότητας, του «Μαθηματικού Πάπυρου του Ριντ», τα ταφικά έθιμα των Αιγυπτίων και η μεγάλη σημασία που απέδιδαν στη διατήρηση του σώματος έτσι ώστε να μπορέσει να ενωθεί με το πνεύμα όταν έλθει η ώρα, με εντυπωσίασε ιδιαίτερα η «παραδοσιακή ομολογία ενάρετου βίου». Διαβάζοντας όλες αυτές τις σημαντικές πληροφορίες, σκέφτηκα ότι αν η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας δεν είχε καταστραφεί, κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα σε πιο επίπεδο θα βρισκόταν σήμερα η επιστήμη και η φιλοσοφία.
Παράλληλα ο Μιχαηλίδης θέτει κάποια ερωτήματα σχετικά με την ουσία των αριθμών, όπως αν οι αριθμοί προϋπάρχουν του ανθρώπου ή αν αποτελούν ανακάλυψή του για την κατανόηση της φύσης, αν είναι προτιμότερο να ανέβεις σε μια πυραμίδα και να μην μπορείς να την μετρήσεις ή να την μετρήσεις και να μην μπορείς να ανέβεις, καθώς και σχετικά με την αναζήτηση του άπειρου στη φύση, ιδιαίτερα μάλιστα σε σχέση με την αθανασία της ψυχής.
Στο βιβλίο ξεχωρίζουν μέσα από τις σχέσεις των ανθρώπων διαχρονικές αξίες όπως η αξία της φιλίας και η αφοσίωση και ο σεβασμός στους γονείς.

΄Όλα τα παραπάνω είναι θέματα γνωστά, που αναπτύσσονται με τρόπο εύπεπτο κατάλληλο θα μπορούσα να πω για νεότερα άτομα, εφηβικής κυρίως ηλικίας. Είναι ένα βιβλίο απλό, ευανάγνωστο, ξεκούραστο και εισάγει τον αναγνώστη στη διαδικασία της μέτρησης και στην ανάγκη της αντικειμενικότητάς της.

΄Ένα βιβλίο όμως δεν είναι γνώση, ή μάλλον δεν είναι μόνο γνώση. Η αισθητική απόλαυση που προσφέρει η ανάγνωση, η αίσθηση ότι οι λέξεις μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή του αναγνώστη και να του επιτρέψουν να ταξιδέψει νοητικά σε άγνωστα μονοπάτια προσφέροντάς του την ευκαιρία να μεταβάλει την εικόνα του κόσμου του λειτουργώντας διαδραστικά, είναι ουσιώδεις απαντήσεις στο ερώτημα γιατί διαβάζουμε. Εδώ, σε σχέση με τον Αχμές, θα έλεγα ότι σαν παραμύθι μου κράτησε παρέα κάποια βράδια και με συγκίνησε με τις ανθρώπινες ιστορίες του, της ζωής και του θανάτου. Με ενθάρρυνε να πιάσω το μολύβι και να ασχοληθώ με τα προβλήματα της αριθμητικής του παπύρου, αν και χωρίς καμιά επιτυχία. Αλλά το σπουδαιότερο είναι ότι μου άνοιξε το δρόμο προς ένα άλλο βιβλίο, παλιό, ξεχασμένο σε κάποιο ράφι της βιβλιοθήκης μου, που ήρθε φαίνεται η ώρα να το ξαναδιαβάσω: τον Αιγύπτιο του Μίκα Βαλτάρι. Και μόνο γι΄ αυτό το τελευταίο, είμαι ιδιαίτερα ευχαριστημένη που διάβασα τον Αχμές, το Γιο του Φεγγαριού.

Κλείνω τις σκέψεις μου με στίχους του Ελύτη από το Μικρό Ναυτίλο, που τους έφερε στο νου μου η «παραδοσιακή ομολογία ενάρετου βίου» των Αιγυπτίων:
«Αιώνες τώρα πάνω από τα γαλάζια ηφαίστεια. Μακριά στο σώμα και μακριά στο χώμα που πατώ πήγα να βρω ποιος είμαι. Τις μικρές ευτυχίες και τ΄ αδόκητα συναπαντήματα θησαύρισα, και να με: ανήμπορος να μάθω τι δίνω, τι μου δίνουν και περισσεύει το άδικο
Χρυσέ ζωής αέρα…»